Pracownia Literatury II połowy XIX wieku

pok. 131
tel. (22) 657 28 76
dyżury: środa 11.00-13.00

Członkowie

• dr hab. Marek Pąkciński, kierownik
• prof. dr hab. Grażyna Borkowska, profesor                                                         
• dr Agnieszka Bąbel, adiunkt                                                                                 
• dr Agata Grabowska-Kuniczuk, adiunkt
  
  

Historia

Pracownia funkcjonuje od marca 1981 roku (pierwotnie jako Zespół). Jej kierownikiem w latach 1981–1998 był prof. dr hab. Janusz Maciejewski (1930–2011), nie tylko formalny szef, ale i pomysłodawca ważnych konferencji i książek zbiorowych, m.in. Przełom antypozytywistyczny w polskiej świadomości kulturowej końca XIX wieku (red. T. Bujnicki i J. Maciejewski, Wrocław 1986); Literatura południa wieku. Twórczość lat sześćdziesiątych XIX stulecia wobec romantyzmu i pozytywizmu (red. J. Maciejewski, Warszawa 1992); Przemiany formuły polskości w drugiej połowie XIX wieku (red. J. Maciejewski, Warszawa 1999).

W latach 1998–2019 zespołem kierowała prof. dr hab. Grażyna Borkowska. W tym okresie zostały opublikowane książki zbiorowe związane z prowadzonymi w Pracowni badaniami: Pozytywizm. Języki epoki (red. G. Borkowska, J. Maciejewski, Warszawa 2000); Pogranicza literatury. Księga ofiarowana Profesorowi Januszowi Maciejewskiemu na Jego siedemdziesięciolecie (red. G. Borkowska, J. Wójcicki, Warszawa 2001); Kwestia żydowska w XIX wieku. Spory o tożsamość Polaków (red. G. Borkowska, M. Rudkowska, Warszawa 2004); Dyskursy krytycznoliterackie 1764–1918. Wokół Słownika polskiej krytyki literackiej (1) (red. G. Borkowska, M. Rudkowska, Warszawa 2010); Sekrety Orzeszkowej (red. G. Borkowska, M. Rudkowska, I. Wiśniewska, Warszawa 2012).

W 2019 r. z grona Pracowni wyłonił się osobny Zespół Edytorstwa Naukowego Tekstów Drugiej Połowy XIX wieku, zajmujący się pod kierunkiem dr Iwony Wiśniewskiej wydaniem spuścizny Elizy Orzeszkowej. Do Zespołu należą m.in. członkinie Pracowni: dr Agnieszka Bąbel i dr Agata Grabowska-Kuniczuk.

W latach 2020–2023 Pracownią kierowała dr hab. Magdalena Rudkowska (członkini Pracowni w l. 1998-2023).

Obszary działalności 

Pracownia zajmuje się przede wszystkim wszechstronnym rozpoznaniem stanu literatury i kultury polskiej w latach 1864–1914, również w kontekstach europejskich. Data wstępna (klęska powstania styczniowego) nie wymaga komentarza. Natomiast przesunięcie granic epoki aż po pierwszą wojnę jest konsekwencją skomplikowanego układu pokoleniowego: współobecności pozytywistów i modernistów w kulturze przełomu wieków i pierwszej dekady XX stulecia.

W latach 2000 w Pracowni powstał pomysł i projekt Słownika polskiej krytyki literackiej 1764–1918, realizowany w ramach grantów afiliowanych przy UMK (2009-20120 i TLiAM (2018-2024) – jego rezultatem są publikacje:

• Słownik polskiej krytyki literackiej 1764–1918. Pojęcia, terminy, zjawiska, przekroje, t. 1–2, red. J. Bachórz, G. Borkowska, T. Kostkiewiczowa, M. Rudkowska, M. Strzyżewski, Toruń–Warszawa 2016.
• Słownik polskiej krytyki literackiej 1764–1918. Hasła osobowe, t. 1–3, red. T. Kostkiewiczowa, G. Borkowska, M. Rudkowska, Toruń–Warszawa 2024 (w druku).
  
  

Tematy badawcze podejmowane w Pracowni obejmują także:

• pojęcie dziewiętnastowieczności rozumianej jako wspólnota ponadepokowa i odwołania do niej w okresach późniejszych
• wielonurtowy obraz epoki złożony z rozmaitych (niekoniecznie scjentystyczno-realistycznych) inspiracji filozoficznych, ideologicznych, artystycznych;
• biografia i twórczość wybitnych przedstawicieli epoki (Narcyza Żmichowska, Felicjan Faleński, Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Józef Ignacy Kraszewski, Henryk Sienkiewicz i in.)
• zagadnienia krytyki literackiej w XIX wieku
• przemiany gatunków i konwencji literackich w XIX wieku
• sfera prywatna i publiczna w literaturze i kulturze XIX wieku
  
  

Pracownia stanowi przy okazji ośrodek działań redakcyjnych związanych z wydawaniem następujących czasopism naukowych prezentujących najnowsze wyniki badań, także w dziedzinie literaturoznawstwa dziewiętnastowiecznego:

• „Pamiętnik Literacki” (red. nacz. G. Borkowska)
• „Napis” (red. nacz. M. Pąkciński, z-ca A. Grabowska-Kuniczuk, sekretarz A. Bąbel)
• „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza” (red. nacz. M. Rudkowska, 2019-2024)