plen

Barbara Tyszkiewicz

dr, adiunkt

Pracownia Dokumentacji Literatury Współczesnej

e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
tel.: (22) 657 28 38


Główne kierunki zainteresowań naukowych

  • dokumentacja i bibliografia literacka (XX-XXI w.),
  • biografistyka (XX-XXI w).,
  • mechanizmy i historia cenzurowania literatury w okresie PRL,
  • edytorstwo naukowe.


Wybrane publikacje

Książki

  • Zawieyski – pisarz w roli polityka. Warszawa, Instytut Badań Literackich PAN 2024.
  • Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk 1948–2001. Książki i czasopisma. Bibliografia. Oprac. K. Batora i B. Tyszkiewicz, pod red. J. Czachowskiej. Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2002, 129 s.; Wyd. 2 zmienione i uzupełnione pod red. A. Szałagan. Warszawa 2014. [Dokument elektroniczny w formacie WORD, złożony w dyrekcji IBL PAN, 11 XII 2014].

Artykuły

  • U progu ósmej dekady. Z problematyki literackiej w cenzorskich „Informacjach Instruktażowych” z 1979 roku. W: „Powroty do przeszłości”. Literatura i kultura lat 80. i ich współczesna recepcja. Red.: W. Gardocki, D. Piechota. Białystok, Wydawnictwo Stowarzyszenia Absolwentów Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Temida 2, 2022. Zob. link. 
  • Z praktyki epistolarnej autorki „Teorii listu”. Casus Stefania Skwarczyńska-Jerzy Zawieyski. „Sztuka Edycji” 2022, nr 1. Zob. link. 
  • Błąd centrali – bunt w terenie. Humorystyczny obraz początków Instytutu Badań Literackich w „NaKuBi” i Etiudzie rewolucyjnej Krystyny Tokarz i Teresy Tyszkiewicz. „Napis” 2020. Zob. link, link.
  • Dramat o stalinowskim procesie żołnierzy Armii Krajowej. (Nad rękopisem Jerzego Zawieyskiego). „Bibliotekarz Podlaski” 2020, nr 1. Zob. link, link.
  • „Kantata anielska”, czyli polemiczny dialog Zawieyskiego z Andrzejewskim. „Białostockie Studia Literaturoznawcze” 2019, nr 14, s. 143-162. Zob. link.
  • W strefie buforowej. O (nie)cenzuralnych konsekwencjach politycznego dialogu – casus Jerzego Zawieyskiego. W: Cenzura w PRL. Analiza zjawiska. Red.: Z. Romek, K. Kamińska-Chełminiak. Warszawa, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR 2017.
  • Lekcja „Dziadów” w Głównym Urzędzie Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Inscenizacja Kazimierza Dejmka w dokumentacji państwowej cenzury. W: „Sztuka czytania między wierszami”. Cenzura w komunikacji literackiej w Polsce w latach 1965-1989. Pod red. K. Budrowskiej, M. Kotowskiej-Kachel. Warszawa, Wydawnictwo IBL PAN 2016. Badania Filologiczne nad Cenzurą PRL, 6. Zob. link.
  • Sztuka czytania między wierszami. Z problematyki cenzorskich instruktaży  drugiej połowy lat siedemdziesiątych. W: „Sztuka czytania między wierszami”. Cenzura w komunikacji literackiej w Polsce w latach 1965-1989. Pod red. K. Budrowskiej, M. Kotowskiej-Kachel. Warszawa, Wydawnictwo IBL PAN 2016. Badania Filologiczne nad Cenzurą PRL, 6. Zob. link.
  • „Przykłady działań wyprzedzających”. Z cenzorskiej dokumentacji roku 1984. W: 1984. Literatura i kultura schyłkowego PRL-u. Pod red. K. Budrowskiej, W. Gardockiego i E. Jurkowskiej. Warszawa, Wydawnictwo  IBL PAN 2015. Badania Filologiczne nad Cenzurą PRL, 5. Zob. link.
  • Arkadia i władza w komediowym i realnym świecie Jerzego Zawieyskiego. W: Obrazy władzy w literaturze, teatrze i filmie. Studia pod red. M. Mazura i S. Ligarskiego. Warszawa, Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2015. Dziennikarze-Twórcy-Naukowcy.
  • „Dzikie zespoły” i ocenzurowany cyrk. GUKPPiW wobec wybranych zjawisk kultury popularnej. W: Kultura popularna w Polsce 1944-1989. Między projektem ideologicznym a kontestacją. Pod red. K. Stańczak-Wiślicz. Warszawa, Wydawnictwo IBL PAN 2015.
  • PRL jako alternatywa. Wokół emigracyjnych dylematów Jerzego Stanisława Sity. W: Kariera pisarza w PRL-u. Pod red.: M. Budnik, K. Budrowskiej, E. Dąbrowicz i K. Kościewicz. Warszawa, Wydawnictwo IBL PAN 2014. Badania Filologiczne nad Cenzurą PRL, 4. Zob. link.
  • Zaangażowanie, presja, cenzura. Z uwarunkowań literackiej i politycznej działalności Jerzego Zawieyskiego po roku 1956. W: „Sensus Catholicus”. Katolicy świeccy w Polsce Ludowej. Postawy – aktywność – myśl. Studia i szkice. Red. nauk.: R. Ptaszyński, T. Sikorski. Toruń, Adam Marszałek 2014.
  • Aresztowany dziennik. O „Kamieniołomach” Jerzego Kornackiego. W: Literatura w granicach prawa. (XIX-XX w.). Pod red.: K. Budrowskiej, E. Dąbrowicz i M. Lula.  Warszawa, Wydawnictwo IBL PAN 2013. Badania Filologiczne nad Cenzurą PRL, 3. Zob. link.
  • Droga pisarska Jerzego Zawieyskiego; Wskazówki bibliograficzne do twórczości literackiej Jerzego Zawieyskiego. W: J. Zawieyski: Dzienniki. T. 2. Wybór z lat 1960-1969. Wybór i oprac. red. A. Knyt, współpraca M. Czach. Warszawa, Ośrodek Karta; Instytut Pamięci Narodowej 2012. Świadectwa.
  • Królewska miłość. Biblijne uniwersum i osobiste doświadczenie w „Pieśni o nadziei” Jerzego Zawieyskiego. „Teksty Drugie” 2012, nr 5 [137]. Zob. link.
  • „Pod prąd”. Jerzy Zawieyski wobec zmian w polityce kulturalnej państwa w latach 1945–1955. W: „Lancetem, a nie maczugą”. Cenzura wobec literatury i jej twórców w latach 1945–1965. Pod red. K. Budrowskiej i M. Woźniak-Łabieniec. Warszawa, Wydawnictwo IBL 2012. Badania Filologiczne nad Cenzurą PRL, 1.
  • „Wicher z pustyni”, czyli polska „Antygona” w algierskiej szacie. Biograficzne tropy w dramaturgii Jerzego Zawieyskiego. „Pamiętnik Literacki” 2009, z. 2, s. 157-186. Zob. link.
  • Dokumenty „czasów oniemiałych”. Rok 1956 w dziennikach Marii Dąbrowskiej i Jerzego Zawieyskiego. „Zeszyty Historyczne”, Paryż 2007, z. 162. Zob. link.
  • „Odwilż” u literatów. Rok 1956 w „Dzienniku” Jerzego Zawieyskiego. „Pamiętnik Literacki” 2006, z. 2. Zob. link. 
  • Naiwny i heroiczny. Jerzy Zawieyski jako mediator pomiędzy kardynałem Wyszyńskim a Władysławem Gomułką. „Zeszyty Historyczne”, Paryż 2006, z. 156.

Udział autorski w kompendiach biobibliograficznych

  • Polscy pisarze i badacze literatury XX i XXI wieku. Cyfrowy słownik biobibliograficzny. Red. A. Szałagan. Warszawa 2018-2024 [autorka 269 haseł]. Zob. link.
  • Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku. Słownik biobibliograficzny. Red. A. Szałagan. T. 1-3. Warszawa, Instytut Badań Literackich PAN 2011, 2014, 2016 [autorka 33 haseł].
  • Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. Red.: J. Czachowska, A. Szałagan. T. 1-10. Warszawa, WSiP; Fundacja Akademia Humanistyczna;  Instytut Badań Literackich PAN 1994-2007 [autorka 199 haseł w t. 1-5, 7-10]. Zob. link. 
  • Stachowicz (Czajka-Stachowicz) [...] Izabela. W: „Polski Słownik Biograficzny” t. 41, z. 170. Warszawa, PAN; Kraków, PAU 2002. Zob. link.
  • „Polska Bibliografia Literacka” za rok 1986. Warszawa-Poznań, Instytut Badań Literackich PAN 1995.
  • „Polska Bibliografia Literacka” za rok 1985. Warszawa-Poznań, Instytut Badań Literackich PAN 1993.

Recenzje

  • Zawieyski może się bronić. „Teksty Drugie” 2016, nr 5 [dot.: J. Siedlecka: Biografie odtajnione. Z archiwów literackich bezpieki. Poznań 2015]. Zob. link.
  • Gdy „chodzi o prawdę o człowieku”… „Więź” 2011, nr 8/9 [dot.: M. Korczyńska: Jerzy Zawieyski. Biografia humanistyczna. 1902-1969, Toruń 2011].

Prace edytorskie

  • Teatr po „Dziadach”. Wybór archiwaliów GUKPPiW z lat 1968-1969. Wybór i oprac.: B. Tyszkiewicz przy współpracy O. Tyszkiewicz. W: Dramat i teatr w dokumentach GUKPPiW. Red. nauk.: K. Budrowska, M. Budnik, K. Kościewicz. Uniwersytet w Białymstoku, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Białystok, Alter Studio 2007. Cenzura w PRL. „Archiwalia”, t. 2. Zob. link.
  • Książka jest niestety dobra. Cenzorzy PRL o „Miłości i odpowiedzialności” Karola Wojtyły. „Więź” 2015, nr 2.
  • Jak polska Pyza ujawniała tajemnicę państwową. Baśń Hanny Januszewskiej w dokumentacji Głównego Urzędu Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk. „Sztuka Edycji” 2015, nr 1 [omówienie i edycja recenzji cenzorskiej Janiny Zborowskiej z 1950 r.]. Zob. link. 
  • Tajna recenzja „Miazgi” Jerzego Andrzejewskiego adresowana do członków KC PZPR. Przyczynek do wydawniczych losów powieści. W: „Jak się z wami zrosło moje życie”. Prace dedykowane Profesorowi Romanowi Lothowi. Red.: B. Dorosz, P. Kądziela. Warszawa, Wydawnictwo IBL 2011 [edycja materiałów źródłowych i artykuł wstępny].

Ważniejsze prace w przygotowaniu

  • Edycja: Maria Dąbrowska, Anna Kowalska. Listy 1948. Praca realizowana jako t. 5 projektu: Maria Dąbrowska, Anna Kowalska. Listy 1940-1949 (NPRH 11H 20 0408 88, Dziedzictwo narodowe; pod kierunkiem E. Głębickiej).

Udział w życiu naukowo-organizacyjnym

  • Udział w projekcie: Cenzura wobec literatury polskiej w latach 1945-1989, realizowanym w 2012-2017 (kierowniczka: K. Budrowska, nr 11H11 005280, afiliacja przy Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Białymstoku).
  • Cenzura w PRL. Działalność i konsekwencje edytorskie – blok zajęć prowadzonych w 2013-2016 na Podyplomowych Studiach Edytorskich w IBL PAN
  • Udział w projekcie: IBL w życiu naukowym, kulturalnym i społecznym PRL w latach 1948-1989. Postawy inteligencji wobec przemian społecznych i politycznych. Monografia środowiska intelektualnego (kierowniczka: E. Kiślak, NPRH 11 H 11 022 580) – wywiad z dr Teresą Tyszkiewicz, przeprowadzony w 2012, dot. historii Pracowni Bibliografii Bieżącej w Poznaniu. 

Inne prace

  • Śmiech na cenzurowanym. Z historii urzędowej kontroli słowa w PRL. Prezentacja na Festiwalu Nauki w Warszawie w 2020 r.
  • Lekcja czytania między wierszami. Z cenzorskich biuletynów instruktażowych z połowy lat 70. XX wieku. Prezentacja na Festiwalu Nauki w Warszawie w 2019 r.
  • Cenzorskie curiosa Anegdotyczne odpryski z badań nad archiwaliami GUKPPiW. Prezentacja na Festiwalu Nauki w Warszawie w 2018 r.

Biogramy i opracowania o Pracowniku

  • [Nota biograficzna w:] J. Czachowska: Autorzy bibliografii w Instytucie Badań Literackich PAN. (Słownik biobibliograficzny), IBL PAN, Warszawa, Instytut Badań Literackich PAN 2010.